corona – informatie over psychische effecten
Corona, de psychische gevolgen
Op dit deel van de website vindt u informatie over corona, met name over de psychische en psychosociale gevolgen ervan. De pandemie lijkt nu achter ons te liggen, de maatregelen zijn losgelaten. Nederland haalt opgelucht adem. Echter, voor veel mensen is dit maar ten dele reden voor optimisme. Een aanzienlijk deel kampt met langdurige klachten na een corona infectie. Verlies van vitaliteit, verlies van werkzaamheden, verlies van vertrouwen, depressieve gevoelens, angst. Hoe ga je daarmee om? Ook als hulpverlener een nieuwe uitdaging. Hoe houd je je hoofd boven water in een spreekkamer waar stress de boventoon voert. Wat draagt bij aan onze veerkracht.
U vindt algemene informatie over corona, informatie gericht op specifieke groepen patiënten en zorgverleners. Verder vindt u informatie voor uw patiënt en ondersteuningsmateriaal voor het werk van de huisarts, POH-GGZ, POH-jeugd en POH-S. Er is een onderdeel over digitale communicatiemiddelen en over corona en beleid. Tenslotte hebben we de informatie over nazorg voor patiënt en zijn naaste aangepast en flink uitgebreid.
We realiseren ons dat we verre van volledig zijn. Geregeld verschijnen er nuttige, bruikbare tips en richtlijnen.We nodigen u uit om aanvullingen aan ons te mailen, die zijn van harte welkom.
1. Algemeen
1.1 Algemeen
Thuisarts voor patiënt, huisarts en POH
Psychische klachten in coronatijd
Thuisarts over corona èn daarna
Informatie en adviezen over hoe te handelen in uw situatie. Bijvoorbeeld:
- Ik heb (misschien) corona
- Zwanger en corona
- Herstel na corona
- Lang klachten na corona
- Bang en somber na corona
Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG)
- Psychosociale zorg-Inleiding
- Psychosociale (na)zorg voor patiënten
- Psychosociale (na)zorg voor u en uw team
- Langdurig klachten na Covid 19 (NHG standaard mrt 2022)
Multidisciplinaire Richtlijn
Langdurige klachten en revalidatie na COVID 19
RIVM en ARQ: Steunpunt coronazorgen, advies bij zorgen over of door de coronacrisis
Rijksoverheid: voor gemeentes en (maatschappelijke) organisaties die activiteiten organiseren rondom het thema ‘aandacht voor elkaar’
Mind:
Informatie en steun vanuit MIND voor cliënten en familie/naasten over corona
De ggz appwijzer
ARQ, Nationale Psychotrauma Centrum, kenniscentrum impact rampen en crises
Psychosociale ondersteuning voor publiekPsychosociale ondersteuning voor professionals
Trimbos-instituut
- Mentaal gezond door de coronacrisis: zeven adviezen voor de tweede golf
- Jeugd en het nieuwe coronavirus
- Hulpbronnen tijdens de coronacrisis voor zorgverleners en mantelzorgers van ouderen
- Veelgestelde vragen
KNMG corona
Alle bronnen over het Coronavirus (COVID-19) voor artsen door artsen
Zorg voor Beter, voor zorgverleners in de eerste lijn
Kennisplein voor verpleging, verzorging, zorg thuis en eerste lijn.
IC Connect, voor (voormalig) IC patiënten en naasten
Coronavirus
Post Intensive Care Syndroom en PICS-familie
C-support, nazorg voor Covid-19 patiënten die langdurig klachten ondervinden van een coronabesmetting
Informatie en ondersteuning voor mensen met long covid
Coronaplein.nu, voor mensen met Long (langdurig) Covid
1.2 Specifieke groepen
Kinderen en jongeren
Nederlands Jeugdinstituut: Ondersteuning voor gezinnen, kinderen en jongeren
Trimbos: Jeugd en het coronavirus
Kenniscentrum kinder- en jeugdpsychiatrie
Samen werken, voor een psychisch gezonde jeugd
Kinderen met ouders met psychische problemen of verslavingsproblemen – KOPP/KOV
Trimbos: Ondersteuning KOPP/KOV voor professionals, kinderen, ouders en naasten
Trimbos: Handreiking informatieboekjes KOPP/KOV voor professionals (gratis download)
Ouderen
Mantelzorgers
In begrijpelijke taal en voor anderstaligen
Pharos.nl en coronavirus
Steffie.nl en het-coronavirus (filmpje)
VGN: Communicatiemiddelen in begrijpelijke taal
Mensen met zwakbegaafdheid of een licht verstandelijke beperking
Cordaan: Tips voor begeleiders of behandelaren bij psychische klachten
Cordaan: Tips voor patiënten bij psychische klachten
Gehandicapten
Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland: maatregelen, veel gestelde vragen, tips en adviezen.
Doven en slechthorenden
Video’s in nederlandse gebarentaal over het coronavirus
Mensen met dementie
Ondersteuning bij dementie en corona
Mensen met autisme en hun naasten
Nederlandse Vereniging voor Autisme: PDF: NVA wegwijzer autisme en corona
NVA dossier gehandicaptenzorg: over de gevolgen in een zorginstelling
Migranten, vluchtelingen en asielzoekers, voor professionals
Handreiking psychosociale ondersteuning aan migranten, vluchtelingen en asielzoekers
Lithium en clozapine gebruik in coronatijd
Kenniscentrum bipolaire stoornissen : Aanbevelingen lithium en covid-19
Clozapinepluswerkgroep: Covid-19 en EPA in het bijzonder bij clozapinegebruik
2. Zorg voor zorgverleners
2.1 Telefonische diensten en chatmogelijkheden
Coaches voor Medici
Luisterend oor voor alle zorgprofessionals.
Coaches van Challenge & Support
Contactpunt psychosociale ondersteuning voor zorgprofessionals
Stichting ARQ Impact tel. 088 -3305500.
Zelfhulpgroep voor artsen met een verslaving aan alcohol of andere verdovende middelen
2.2 Publicaties, tips, zelfhulp
NHG: Psychosociale zorg
Psychosociale (na)zorg voor u en uw team
Zorg voor zorgverleners
De Senza methode: bouwen aan de mentale weerbaarheid van het team.
Informatie voor professionals: concrete ondersteuning tijdens en na een (corona)crisis
ARQ: Richtlijn psychosociale ondersteuning zorgprofessionals
Praktische tips in moeilijke tijden, boekje of PDF
Boekje: Zorgen voor professionals
RIVM & ARQ: Steunpunt Coronazorgen
Voor iedereen die zich zorgen maakt of vragen heeft over de coronacrisis en de gevolgen daarvan.
Tips en adviezen voor mentale gezondheid zorgprofessionals, Min. van Defensie
PDF: Flyer adviezen mentale gezondheidszorg zorgprofessionals
Vergeet je zelf niet, gebaseerd op tips van Militaire GGZ
Omgaan met psychosociale stress tijdens de covid-19 crisis; adviezen voor (na)zorg, LHV
LHV: omgaan met psychosociale stress tijden de covid-19-crisis
Tips en adviezen over goede zorg voor jezelf en voor elkaar, Federatie Med. Specialisten
FMS: Zorg goed voor jezelf, zorg goed voor elkaar
Mentale gezondheid in Coronatijd
PDF mentale gezondheid in Coronatijd
Openheid, ondersteuning en waardering tijdens coronastress, tips voor leidinggevenden
Medisch Contact: Zo zorg je in coronatijd voor je collega’s
Ned. Ver. Voor Hypnotherapeuten, luisteroefeningen in tijden van corona.
Ter ondersteuning voor zorgverleners, patiënten en voor verbetering van fysieke en mentale weerstand
2.3 Webinars (achtergrondinformatie)
Webinar Defensie met uitleg en tips voor over omgaan in deze stress omstandigheden voor zorgverleners
2.4 Richtlijnen van beroepsverenigingen en expertgroepen
Richtlijnen en adviezen palliatieve zorg, gesprekken bij kwetsbaren
FMS:
Overzicht van richtlijnen, handreikingen, leidraden en andere documenten voor medisch specialisten
LHV: Samenwerking huisartsenzorg en ggz tjjdens Covid
Factsheet samenwerking huisartsenzorg en GGZ tijdens covid-19
LHV toolkit
Goed voorbereid op nazorg na rampen
Richtlijnen GGZ Nederland; coronavirus en de zorg
Akwa GGZ kwaliteitsstandaarden
NIP – Nederlandse Instituut van Psychologen
coronadossier-veelgestelde-vragen
Verenso – Vereniging van Specialisten Ouderengeneeskunde
Vereniging van geestelijk verzorgers, Corona
Richtlijnen voor geestelijk verzorgers, zingeving, nazorg en andere thema’s
Dokters voor kinderen: COVID kindcheck
3. Digitale communicatie middelen
4. Zorg voor patiënten
4.1 Telefonische diensten en chatmogelijkheden
Mind live stream en lotgenoten
Mind korrelatie hulplijn tel. 0900-1450
Kinderen en jongeren tot 18 jaar
De Kindertelefoon tel. 0800-0432
Algemeen
De Luisterlijn tel. 0900 0767
Voor mensen in quarantaine of thuis isolatie
Rode kruis tel. 070-4455888
Voor ouderen
Anbo hulplijn tel. 0348 – 46 66 66
De Zilverlijn tel. 088-344 2000
Ouderen-Infolijn van KBO-PCOB, ook voor ouderen met een migratieachtergrond tel. 030-3 400 600
Bij Suïcidaliteit: 113 online
Website113 corona tel. 0900-0113
ADF stichting voor mensen met angst- en dwangklachten
www.adfstichting.nl tel. 0343-753009
Steun bij verlies
www.steunbijverlies.nl tel. 033 – 461 68 96
Lokale organisaties en kerken
nietalleen.nl; contact naar lokale organisatie of kerk: tel. 0800-1322
Voor ondersteuning en vragen van voormalig IC-patiënten en naasten
IC connect Tel : 088 505 43 09
Het Nationale Zorgnummer Tel : 0900-2356780
Slachtofferhulp Nederland Tel : 088-7460090
4.2 Publicaties/tips/zelfhulp voor kinderen en jeugd
Nederlands Jeugdinstituut: ondersteuning voor gezinnen, kinderen en jongeren.
K-EET , hulp voor kinderen en jongeren met een eetstoornis
werkwijze K-EET
Intercollegiaal advies voor professionals 085-7603375 (12 tot 13 uur); website
De kinderombudsman, voor kinderen en jeugd
Trimbos: ondersteuning voor KOPP/ KOV kinderen
Mind Young
Voor jongeren met psychische klachten
Allesoversport.nl; over bewegend leren bij kinderen
Thuis bewegend leren, hoe doe je dat als ouder?
Mijn Positieve Gezondheid
Toolkit voor jongeren
Toolkit voor kinderen
Overig
Bekijk het kinderboekje over corona
4.3 Publicaties/tips/zelfhulp voor volwassenen
NHG: Psychosociale zorg
Psychosociale (na)zorg voor patiënten
Depressie Vereniging supportgroepen
Supportgroepen (lotgenotencontacten) voor mensen met een depressie
Platvorm voor mensen met Long covid
Coronaplein.nu, voor mensen met Long (langdurig) Covid
De GGZ appwijzer
Apps die je mentale veerkracht kunnen versterken
Mind Corona
Informatie en steun vanuit MIND voor cliënten en naasten over corona
Mind Connect app
Met elkaar in contact op een veilige manier
Corona flyer van Mind
Websites GGZ Internet ondersteuning/ zelfhulp voor volwassenen
Therapieland, zelfhulp coronastress
Snel beter in je vel
Mentaal Vitaal
Mirro grip op coronastress
Mirro angst en paniek
GGZ Noord Holland Noord
ACT guide
Online module omgaan met coronastress
Zelfhulpgroepen voor verslaving, inclusief hulplijnen
geduldinterventies.nl/behandeling-verslaving/zelfhulp/
RIVM & ARQ: Steunpunt Coronazorgen
Voor iedereen die zich zorgen maakt of vragen heeft over de coronacrisis en de gevolgen daarvan.
Trimbos-instituut
- Mentaal gezond door de coronacrisis: zeven adviezen voor de tweede golf
- Jeugd en het nieuwe coronavirus
- Hulpbronnen tijdens de coronacrisis voor zorgverleners en mantelzorgers van ouderen
- Veelgestelde vragen
Mindfulness
Mentaal en fysiek fit in corona tijd
Positieve gezondheidszorg, een manier om breder naar gezondheid te kijken
Institute for Positive Health, samen werken aan positieve gezondheid
Mijn Positieve Gezondheid
Ned. Ver. Voor Hypnotherapeuten, luisteroefeningen in tijden van corona.
Ter ondersteuning voor zorgverleners, patiënten en voor verbetering van fysieke en mentale weerstand
WHO, een geïllustreerde gids bij tegenslag (Engels)
Doing what matters in time of stress. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO
Psychosociale ondersteuning voor publiek; omgaan met stress, PTSS
Impact kenniscentrum over covid-19
Rijksoverheid, Somber en gespannen door het coronavirus
Tips als u zich somber of gespannen voelt door het coronavirus
RIVM, Corona en mentale gezondheid, leefstijladviezen
Adviezen en ondersteuning, leefstijladviezen
Afscheid en rouw in tijden van corona
5. Voorlichting aan patiënten door huisarts en POH-GGZ en POH-S
Publicaties, tips en zelfhulp
Zie ook 4. Zorg voor patiënten: publicaties/tips/zelfhulp
Tips over thuiswerken
Thuiswerken, hoe zorg je voor voldoende beweging?
Fit en vitaal thuiswerken, Arboportaal
PDF: Tips om zo gezond mogelijk thuis te werken in coronatijd, TNO
Tips van een POH-GGZ: Corona- Hoe hou je het hoofd koel?
Tips bij vermoeden op huiselijk geweld
PDF: Tips corona en huiselijk geweld
Dokters voor kinderen: Artsen doe de COVID19 kindcheck
Mind: Signaleringskaart depressie
Signaleringskaart voor omgeving bij vermoeden op depressie en hoe het gesprek aan te gaan.
Mind:
Informatie en steun vanuit MIND voor cliënten en familie/naasten over corona
De ggz appwijzer
UMC Maastricht: Tips om je relatie gezond te houden
Je relatie gezond houden tijdens Corona
Trimbos:Informatie over alcoholgebruik, drugs, roken en gokken.
Trimbos: Corona, middelengebruik en mentale gezondheid
Vergroting veerkracht bij psychische kwetsbaarheid in tijden van sociale afstand
Richtlijnen en adviezen palliatieve zorg, gesprekken bij kwetsbaren
Thuisarts: Keuzehulp voor wensen over zorg en behandeling
6. Klachten na Corona en Long covid
6.1 Nazorg
Post Intensive Care Syndroom (PICS)
Huisarts en Wetenschap – jan 2021: Zorg voor patiënten na een IC opname
IC-connect: Post Intensive Care Syndroom en PICS-familie
FCIC: Samen de impact van een IC opname beperken
Federatie Medisch Specialisten
Leidraad Nazorg voor IC patiënten met Covid-19
Thuisarts: Herstel na een IC-opname
- Na corona
- Lang klachten na corona
- Ik herstel na een IC-opname met corona
- Ik ben thuis na een IC-opname met corona en houd klachten
- Mijn naaste herstelt van een IC-opname met corona
Trauma Nazorg Groep
Nazorg bij heftige/ schokkende incidenten en ongevallen die tijdens het werk gebeuren
Longfonds, longklachten na corona
Impact longklachten: klachten, herstel, ervaringen en ondersteuning
Multidisciplinaire Richtlijn
Langdurige klachten en revalidatie na COVID 19
C-support, nazorg voor Covid-19 patiënten
Informeert, adviseert en ondersteunt u op alle leefgebieden waarop deze ziekte ingrijpt.
Geestelijke verzorging bij jou thuis
www.geestelijkeverzorging.nl/thuis Tel: 085 – 00 43 063
6.2 Telefonische diensten
Voor ondersteuning en vragen van voormalig IC-patiënten en naasten
IC connect Tel : 088 505 43 09
Het Nationale Zorgnummer Tel : 0900-2356780
Slachtofferhulp Nederland Tel : 088-7460090
7. Corona en beleidsontwikkeling
Gezondheidsraad
PDF: Mentale gevolgen van de coronapandemie: een eerste inventarisatie
PDF: Samenvatting – Mentale gevolgen van de coronapandemie: een eerste inventarisatie
Raad Volksgezondheid & Samenleving, voor beleidsgeïnteresseerden
PDF: (Samen)leven is meer dan overleven; breder kijken en kiezen in tijden van corona